๑๒. คำอธิบายเรื่อง "ตถาคต"
"ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! โลกอันตถาคตตรัสรู้แล้ว ตถาคนปลีกออกได้จากโลก; เหตุให้โลกเกิดอันตถาคตตรัสรู้แล้ว ตถาคตละเหตุที่ให้เกิดโลกได้; ความดับแห่งโลกอันตถาคตตรัสรู้แล้ว ตถาคตทำให้ความดับแห่งโลกแจ่มแจ้งแก่ตนได้; ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับแห่งโลกอันตถาคตตรัสรู้แล้ว ตถาคตได้อบรมข้อปฏิบัติให้ถึงความดับแห่งโลกแล้ว สิ่งใด่ที่ดลกพร้อมทั้งเทวดา มาร พรหม ที่ประชาพร้อมทั้งสมณพราหมณ์ ทั้งเทวดาและมนุษย์เห็นแล้ว ได้ยินแล้ว ทราบแล้ว รู้แล้ว บรรลุแล้ว แสวงหา ตรองตามแล้วด้วยใจ เพราะเหตุที่สิ่งนั้น ๆ อัตถาคตตรัสรู้แล้ว จึงเรียกว่าตถาคต ดั่งนี้
"ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! อนึ่ง ตถาคตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณในราตรีใด นิพพานแล้วด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในราตรีใด ข้อความทั้งหลายที่ตถาคตกล่าว พูดแสดง ระหว่างราตรีนนั้น ๆ (คือตั้งแต่ตรัสรู้แล้วจนถึงนิพพาน) ย่อมเป็นอย่างนั้นเทียวไม่เป็นอย่างอื่น เพราะฉะนั้น จึงเรียกว่าตถคต
"ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ตถาคตพูออย่างใด ทำได้อย่างนั้น ทำได้อย่างใด ก็พูดได้อย่างนั้น เพราะเหตุที่พูดได้ตามที่ทำ ทำได้ตามที่พูด ฉะนั้น จึงเรียกว่าตถาคต
"ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! ตถาคตเป็นใหญ่ (โดยคุณธรรม) ไม่มีใครครอบงำได้ (โดยคุณธรรม) รู้เห็นตามที่แท้จริง เป็นผู้มีอำนาจ (โดยคุณธรรม) ฉะนั้น จึงเรียกว่าตถาคน"
อิติวุตตก ๒๕/๓๒๑
อ้างข้อความนี้
Bookmarks