จังหวัดขอนแก่น ถือเป็นจังหวัดศูนย์กลางของภาคอีสาน ทั้งทางคมนาคม เศรษฐกิจ สังคม การปกครอง การค้าขาย การศึกษา การสาธารณสุข ด้านการคมนาคมนั้นเส้นทางจากหลายจังหวัดต้องผ่านจังหวัดขอนแก่น โรงงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ เดี๋ยวนี้จึงมุ่งไปตั้งที่จังหวัดขอนแก่นมากมายประชาชนชาวจังหวัดขอนแก่น และจังหวัดใกล้เคียงมีงานทำจากโรงงานอุตสาหกรรมเป็นจำนวนมาก
พื้นที่ของจังหวัดขอนแก่นมีทั้งที่ราบสูง ภูเขา ป่าไม้ และมีแม่น้ำพองเป็นเส้นเลือดใหญ่คอยหล่อเลี้ยงให้ชาวขอนแก่นได้อาศัย ทำมาหากิน ชาวขอนแก่นมีนิสัยโอบอ้อมอารีเหมือนชาวอีสานโดยทั่วไป เป็นดินแดนที่เรียกว่า "ดอกคูณเสียงแคน"เพราะเมืองขอนแก่นมีคณะหมอลำมากมาย ทั้งลำเรื่องต่อกลอน ลำกลอนซิ่ง หลายหมู่บ้านเกือบเรียกว่าได้ว่าหมอลำเป็นอาชีพหลักของพวกเขา เพราะถ้าไม่ได้ทำนาพวกเขาจะตระเวนออกหาลำตามหมู่บ้านต่าง ๆ แลกกับข้าวสารและเงินทองเล็ก ๆ น้อย ๆ พออยู่ได้เท่านั้น โดยส่วนรวมแล้วชาวขอนแก่นมีอาชีพทำนาเป็นหลัก มีศาสนาพุทธเป็นหลักยึด แม้จะยากจนเพียงใดพวกเขาจึงอยู่ได้อย่างไม่มีปัญหา
จังหวัดขอนแก่น มีตำนานความเป็นมาดังต่อไปนี้ จากหลักฐานโบราณคดี อาณาบริเวณจังหวัดขอนแก่นเคยเป็นแหล่งชุมชนที่มีคนอยู่อาศัยหลายยุคหลายสมัย นับตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์จนถึงสมัยทวาราวดีและสมัยลพบุรี
เมืองขอนแก่นตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ.๒๓๔๐ โดยเพี้ยเมืองแพง บ้านชีโหล่น ซึ่งเป็นขุนนางที่รับราชการอยู่กับเจ้าเมืองสุวรรณภูมิ ได้รวบรวมราษฎรแยกออกจากเมืองสุวรรณภูมิมาตั้งถิ่นฐานอยู่ที่บ้านบึงบอน (ปัจจุบันคือตำบลเมืองเพีีย อำเภอบ้านไผ่)แล้วสมัครขึ้นอยู่กับเจ้าเมืองนครราชสีมาและขอตั้งบ้านบึงบอนเป็นเมือง เมื่อพระยานครราชสีมามีใบบอกมายังกรุงเทพฯ รัชกาลที่ ๑ จึงโปรดเกล้าฯให้ยกบ้านบึงบอนขึ้นเป็นเมืองขอนแก่น และตั้งให้เพี้ยเมืองแพงเป็นพระยาศรีบริรักษ์เจ้าเมือง
ใสสมัยรัชกาลที่ ๕ โปรดเกล้าฯให้เมืองขอนแก่นหัวเมืองลาวพวน และเมื่อมีระบบเทศาภิบาลก็ขึ้นอยู่กับมณฑลลาวพวนซึ่งต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลฝ่ายเหนือและมณฑลอุดรตามลำดับ ในปี พ.ศ.๒๔๕๙ เมื่อมีการเปลี่ยนคำว่าเมืองเป็นจังหวัดเมืองขอนแก่น ก็เป็นจังหวัดขอนแก่นตั้งแต่นั้นมา
ตั้งแต่ตั้งเมืองขอนแก่นเมื่อปี พ.ศ.๒๓๔๐ ก็ได้มีการย้ายเมืองหลายครั้ง จนในที่สุดเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๑ ได้ย้ายมาตั้งที่บ้านพระลับ ตำบลในเมือง อำเภอเมืองขอนแก่น อันเป็นที่ตั้งตังเมืองในปัจจุบัน
คำขวัญประจำจังหวัด : " พระธาตุขามแก่น เสียงแคนดอกคูณ ศูนย์รวมผ้าไหม ร่วมใจผูกเสี่ยว เที่ยวขอนแก่นนครใหญ่ ไดโนเสาร์ลือก้อง สุดเท่ห์เหรียญทองมวยโอลิมปิก"