ประเพณีผูกเสี่ยว

[กาฬสินธุ์ถิ่นไดโน]

การผูกเสี่ยว หรือพิธีผูกเสี่ยว

การผูกเสี่ยว หรือพิธีผูกเสี่ยว จัดเป็นประเพณีเก่าแก่ และดีงานพิธีหนึ่งของชาวภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ได้ประพฤติปฎิบัติสืบทอด กันมาเป็นเวลานานนับศตวรรษ

หลายคงสงสัยว่า “พิธีผูกเสี่ยว” นี้มีความสำคัญอย่างไร ก่อนอื่นต้องทำความเข้าใจถึงความหมายของคำว่า“เสี่ยว”เสียก่อน คำว่า “เสี่ยว” เป็นภาษาอีสานแท้ๆ ซึ่งชาวอีสานทุกคนต่างมีความซาบซึ้งกับคำๆนี้ เป็นอย่างดี และเป็นคำที่มีความหมายไปในทางที่ดีงามอีกด้วย

แต่เป็นที่น่าเสียดายที่ชาวภาคอื่นๆ ยังไม่เข้าใจความหมายที่แท้จริงของคำว่า เสี่ยว และนำไปใช้ในทางที่ผิดๆ เช่น เข้าใจว่าเสี่ยว หมายถึงพวกบ้านนอกคอกนา พวกโง่เง่าเต่าตุ่น เป็นต้น แถมใช้คำพูดในเชิงดูหมิ่น ดูแคลน หนักไปกว่านั้น คือเติมคำนำหน้าลงไปอีกว่า “บักเสี่ยว” ซึ่งถ้าพูดถึงบักเสี่ยวแล้วจะหมายถึง “พวกเซ่อๆซ่าๆ” ที่มาจากอีสาน

แต่อันที่จริงแล้วคำว่า “เสี่ยว” เป็นคำที่มีความหมายในทางที่ดีงาม เพราะหมายถึง มิตรแท้ เพื่อนแท้หรือเพื่อนตาย ซึ่งมีความซื่อสัตย์ ความจริงใจต่อกัน มีความผูกพันทางด้านจิตใจกันอย่างจริงใจ และเต็มใจ และไม่มีอำนาจใดๆ จะมาพรากให้จากกันได้แม้แต่ความตาย ทั้งนี้ความผูกพันของเสี่ยวนี้ไม่มีเฉพาะกับเสี่ยวเท่านั้น หากมีความหมายผูกพันเชื่อมโยงไปถึงครอบครัว ญาติ พี่น้อง และหมู่บ้านของเสี่ยวด้วยการผูกเสี่ยว ก็คือ การนำบุคคลสองคนมาผูกพันเป็นมิตรกัน หลักเกณฑ์ในการเลือกคู่เสี่ยวนั้นปกติแล้วมักจะเลือกเพศเดียวกัน ชายก็มีคู่เสี่ยวเป็นชาย หญิงก็มีคู่เสี่ยวเป็นหญิง นอกจากนี้คู่เสี่ยวต้องมีลักษณะ ท่าทาง รูปร่าง หน้าตา อายุ อารมณ์ จิตใจ บุคลิกภาพ ทัศนคติที่คล้ายคลึงกันหรือเหมือนกันอีกด้วย

พิธีผูกเสี่ยวที่ได้เคยปฏิบัติมาแต่เดิมนั้นมีขั้นตอนของการผูก เสี่ยวอยู่ 3 ขั้นตอน คือ
การหาคู่เสี่ยว
พิธีผูกเสี่ยว
การปฏิบัติตนต่อกันของคู่เสี่ยว

ส่วนขั้นตอนการหาคู่เสี่ยวนั้น มีอยู่ด้วยกัน 2 วิธี คือ

คู่เสี่ยวหากันเอง กรณีนี้ เมื่อชายหรือหญิงที่มีอายุรุ่นราวคราวเดียวกันมีความ สนิทสนมกัน รักกันถูกนิสัยกัน พร้อมใจตกลงจะเป็นเสี่ยวกันด้วยความสมัครใจทั้งสองฝ่าย จึงได้มีการจัดพิธีผูกเสี่ยวขึ้น เพื่อเป็นการประกาศให้ญาติพี่น้องเพื่อนฝูงทั้งสอง ฝ่ายมาร่วมกันเป็นสักขีพยาน

ส่วนอีกวิธี คือพ่อแม่หรือญาติผู้ใหญ่หามาให้โดยไปพบบุคคลที่อยู่ ต่างถิ่น มีรูปร่างหน้าตาคล้ายกับลูกหลานของตนจึงเกิดการทาบทา มขอผูกเสี่ยวให้กับลูกหลานไว้ก่อน ซึ่งตอนนี้จะเรียกว่า “แฮก เสี่ยว” หลังจากนั้นจึงหาโอกาสพาคู่เสี่ยวมาพบคบค้ากันจัดให้ มีพิธีผูกเสี่ยวให้โดยจะมี “หมอสูดขวัญ” (หมอพราหมณ์) มา “เฮียกขวัญ” (เรียกขวัญ) ให้

โดยพิธีจะเริ่มตั้งแต่ให้คู่เสี่ยวจุดเทียนที่ปักไว้ ยอดพาขวัญ จากนั้นพราหมณ์จะนำไหว้พระเสร็จแล้วกล่าวเชิญเทวดาพร ้อมกับสวดคำสู่ขวัญ เอาข้าวเหนียวใส่มือคู่เสี่ยวคนละหนึ่งปั้น ไข่ต้มคนละฟอง กล้วยน้ำว้าสุกคนละใบแล้วใช้ด้ายหรือฝ้ายผูก ข้อมือให้แก่เสี่ยวเป็นครั้งแรกเรียกว่า “การผูกเสี่ยว” หลังจากนั้น ญาติพี่น้องและเพื่อนฝูงของแต่ละฝ่ายจะมาผูกแขนให้ คู่เสี่ยวพร้อมกล่าวอวยพรแก่คู่เสี่ยวเมื่อลูกหลานมีลักษณะคล้ายคลึง และเหมือนกัน มีความรักใคร่สนิทสนมกันจริงๆ แล้ว ผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่ายก็จะจัดพิธีผูกเสี่ยวให้ โดยใช้เส้นฝ้ายผูกข้อมือของคู่เสี่ยวแต่ละคน พร้อมทั้งให้โอวาท และอวยพรให้ทั้งคู่เป็นเพื่อนตายต่อกัน บางครั้งก็จะมีการดื่มน้ำสาบานระหว่างคู่เสี่ยวด้วย และเมื่อสาบานเป็นคู่เสี่ยวกันแล้วก็จะช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ทั้งในเรื่องส่วนตัวและสังคม ซึ่งจะมีผลก่อให้เกิดความสงบเรียบร้อย ความร่มรื่น ร่มเย็น เกิดความรักใคร่ สมัครสมานสามัคคี ในครอบครัว ในชุมชน และในกลุ่มสังคมเป็นอย่างมาก

การผูกเสี่ยวนั้น นับว่ามีประโยชน์มากมาย ทั้งในด้านสังคม เศรษฐกิจ การเมือง การปกครองฯ ทั้งนี้ เพราะการมีเสี่ยว หมายถึง การมีเพื่อนตายที่มีความรัก ความจริงใจ ความเข้าใจต่อกันเป็นอย่างดี นับตั้งแต่ตัวของเสี่ยวเอง ครอบครัวต่อครอบครัว หมู่บ้านต่อหมู่บ้าน หรือ อำเภอต่ออำเภอ เป็นต้น ซึ่งความรักความเข้าใจนี้จะช่วยให้บุคคลในสังคมอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติสุข ฉันท์พี่น้อง มีอะไรก็สงเคราะห์เกื้อหนุนซึ่งกันและกัน เช่น ถ้าใครมีผักก็นำไปแลกเปลี่ยนกับคู่เสี่ยวที่มีสินค้าอย่างอื่น เช่นปลา ข้าว เป็นต้น การผูกเสี่ยวจึงเท่ากับเป็นการสร้างสรรค์ ความรัก ความเข้าใจความสามัคคีระหว่างชนในหมู่บ้าน และในชาติได้เป็นอย่างดีการผูกเสี่ยว จึงเป็นประเพณีอันดีงามของอีสานเรา ที่บรรพบุรุษของเราได้ยึดถือปฏิบัติสืบทอดกันมาเป็นเวลานาน สมควรอย่างยิ่งที่พวกเราชาวไทยทุกคน โดยเฉพาะชาวภาคอีสานจะได้ช่วยกันพิทักษ์รักษาไว้ให้เจริญพูนผลงอกงามยิ่ง ขึ้น เพื่อเป็นมรดกตกทอดไปยังอนุชนรุ่นหลังสืบไป