วิธีอ่านโน้ตดนตรีพื้นบ้านอีสาน

[บ่าวตั้ม]

องค์ประกอบของโน้ต

การใช้สัญลักษณ์เพื่อบันทึกเสียงดนตรี ไม่ว่าจะอยู่ในวัฒนธรรมใดก็ตามไม่สามารถที่จะใช้แทนในทุกลีลาของดนตรี ได้ครบทุกกระบวนความ อย่างไรก็ตามไม่ว่าการบันทึกโน้ตของดนตรีแต่ละวัฒนธรรมจะมีการกำหนดกฏเกณฑ์มากน้อยต่างกันเพียงใดก็ตาม สัญลักษณ์ที่ใช้แทนเสียงมักจะประกอบด้วย 3 ลักษณะ คือ

1. สัญลักษณ์แทนความสูง-ต่ำ ของเสียง (Pitch)

2. สัญลักษณ์แทนความสั้นยาวของเสียง (Duration)

3. สัญลักษณ์พิเศษอื่นๆ

1. สัญลักษณะแทนึวามสูง-ต่ำ ของเสียง (Pitch) ระดับความสูง-ต่ำของเสียงนับเป็นพื้นฐานสำคัญในการสร้างทำนองดนตรี ในวัฒนธรรมดนตรีตะวันตก สัญลักษณ์ที่ใช้แทนระดับเสียงอาศัยระดับความสูง-ต่ำ ของบรรทัด 5 เส้นเป็นตัวกำหนด สำหรับระบบโน้ตในดนตรีพื้นเมืองอีสาน หรือ ดนตรีไทย สัญลักษณ์ที่ใช้แทนระดับความสูง-ต่ำ ของเสียงถูกกำหนดโดยตัวอักษรจำนวน 7 ตัว และสัญลักษณ์การแทนเสียงสูง –ต่ำ โดยมี จุด (.) ข้างล่างตัวอักษร เป็นเสียงต่ำ ส่วนมีจุด (.) ข้างบนตัวอักษร เป็นเสียงสูง ดังแสดงตารางดังนี้

เสียงต่ำ

เสียงธรรมดา
เสียงสูง

ดฺ ย่อมมาจาก โด (ต่ำ)

ด ย่อมาจาก โด

ดํ ย่อมาจาก โด (สูง)

รฺ ย่อมาจาก เร (ต่ำ)

ร ย่อมาจาก เร

รํ ย่อมาจาก เร (สูง)

มฺ ย่อมาจาก มี (ต่ำ)

ม ย่อมาจาก มี

มํ

ฟฺ ย่อมาจาก ฟา (ต่ำ)

ฟ ย่อมาจาก ฟา

ฟํ

ฺซฺ ย่อมาจาก ซอล (ต่ำ)

ซ ย่อมาจาก ซอล

ซํ

ฺลฺ ย่อมาจาก ลา (ต่ำ)

ล ย่อมาจาก ลา

ลํ

ฺทฺ ย่อมาจาก ที (ต่ำ)

ท ย่อมาจาก ที

ทํ

ถึงแม้ว่าชื่อประจำระดับเสียงโน้ตๆ ที่เลียนแบบมาจากระบบโน้ตดนตรีสากลก็ตาม ขอให้เข้าใจว่าชื่อเรียกระดับเสียงต่างๆ ในดนตรีพื้นเมืองอีสาน ดนตรีไทย และดนตรีสากลที่เหมือนกันนั้น มีระดับความสูง-ต่ำ ของเสียงและขั้นคู่เสียงไม่เท่ากัน จากการที่มีระดับเสียงสูง-ต่ำ ของเสียงที่เกิดจากการใช้สัญลักษณ์นั้น ไม่สามารถมองเห็นเป็นภาพความสูง-ต่ำลดหลั่งกันเหมือนเช่นในระบบโน้ตดนตรีสากล ดังนั้นในการฝึกระดับเสียงของดนตรีพื้นเมืองอีสานในระยะเริ่มต้นอาจมีความยากอยู่บ้าง เพื่อให้สามารถทำให้การเรียนรู้เกี่ยวกับระดับความสูง-ต่ำของเสียงอาจใช้กระบวนการการฝึกหัดไล่บันไดเสียง โดยการนำอักษรแทนระดับเสียงต่างๆ ใส่ลงบนขั้นบันได ดังรูปภาพนี้





2. สัญลักษณ์แทนความสั้น-ยาวของเสียง ความสั้น-ยาวของเสียงเป็นคุณสมบัติพื้นฐานที่สำคัญยิ่งต่อการกำหนดลีลาจังหวะในดนตรีตะวันตก สัญลักษณ์ที่ใช้แทนความสั้น-ยาว สังเกตได้จากลักษณะที่แตกต่างกันของตัวโน้ต เช่น ตัวกลม ตัวขาว ตัวเขบ็ด (0 0 0 ) เป็นต้น

ระบบโน้ตดนตรีพื้นเมืองอีสานหรือ ดนตรีไทย มีสัญลักษณ์ที่ตรงกันข้ามกับระบบโน้ตสากล คือ อัตราจังหวะความสั้น-ยาว ของเสียงในระบบโน้ตสากลขึ้นอยู่กับลักษณะที่แตกต่างกันของโน้ตเป็นสำคัญ ในขณะที่ตัวโน้ตตามระบบดนตรีพื้นเมืองอีสานหรือ ดนตรีไทย ไม่สามารถแทนค่าความสั้น-ยาวของเสียงได้ อัตราความสั้น-ยาวระบบโน้ตดนตรีพื้นเมืองอีสานจะเกิดได้ ต้องอาศัยองค์ประกอบที่สำคัญ 2 ประการ คือ ห้องเพลง และการจัดเรียงโน้ต

2.1 ห้องเพลง ห้องเพลงในระบบโน้ตดนตรีพื้นเมืองอีสานหรือดนตรีไทย ทำหน้าที่เช่นเดียวกับจังหวะเคาะ (Beat) โดยจะมีการเคลื่อนที่ไปข้างหน้าในอัตราช้า-เร็วอย่างสม่ำเสมอ ทุกบรรทัดที่ใช้บันทึกโน้ตจะประกอบด้วย 8 ห้องเพลง โดยตำแหน่งของจังหวะเคาะจะอยู่ที่ส่วนท้ายสุดของตัวโน้ตในแต่ละห้องเพลง ดังนี้

1

2

3

4

5

6

7

8

2.2 การจัดเรียงตัวโน้ต เนื่องจากสัญลักษณ์ตัวอักษร ด ร ม ฟ ซ ล ท ไม่สามารถแยกแยะอัตราความสั้น-ยาวของเสียงที่แตกต่างกันได้ ดังนั้นจึงต้องอาศัยการจัดเรียงตัวโน้ต ตามหลักการพื้นฐานของการจัดเรียงตัวโน้ต ในแต่ละห้องเพลง จะบรรจุไปด้วยหน่วยเคาะย่อยเท่ากับ 4 หน่วยเคาะย่อย ดังนี้

เคาะ เคาะ เคาะ เคาะ เคาะ เคาะ เคาะ เคาะ

1234

1234

1234

1234

1234

1234

1234

1234

ในการบันทึกตามระบบตัวโน้ตของดนตรีพื้นเมืองอีสาน โน้ตอักษร ด ร ม ฟ…..แต่ละตัวและเครื่องหมาย – (ลบ) แต่ละอันมีความยาวเท่ากันบ 1 จังหวะเคาะย่อยเท่ากันหมด เช่น

-- เท่ากับ -ด

-ด เท่ากับ รด

--ด เท่ากับ -รด

ม-ด เท่ากับ -มด

-ม-ด เท่ากับ -มรด

สัญลักษณ์ –(ลบ) แต่ละอันเมื่อปรากฏต่อท้ายตัวอักษรตัวใดแล้ว จะสามารถยืดเสียงของโน้ตตัวนั้นให้ยาวออกไปอีกอันละ 1 หน่วยเคาะย่อย เช่น

ม/---ช/---ล/-ซ-ล/

มี---ซอล----ลา---ซอล---ลา

1234/1234/12/121/

1. มีความยาวเท่ากับ 4 หน่วยเคาะย่อย ประกอบด้วยตัวอักษร ม (มี) หนึ่งเคาะย่อย และ สัญลักษณ์ – (ลบ) อีก 3 เคาะย่อย

2. มีความยาวเท่ากับ 21

3. มีความยาวเท่ากับ 2 หน่วยเคาะย่อย ประกอบด้วยโน้ตอักษร ล (ลา) หนึ่งเคาะย่อย และสัญลักษณ์ – (ลบ) อีก 1 เคาะย่อย

4. มีความยาวเท่ากับ 3

5. มีความยาวเท่ากับ 1 เคาะย่อย ซึ่งเป็นอัตราความยาวของตัวอักษร ล (ลา)

การบันทึกเพลง สัญลักษณ์อักษรที่ใช้แทนเสียงโน้ต ด ร ม ….. และสัญลักษณ์ยืดเสียง – (ลบ) จะสลับสับเปลี่ยนตำแหน่งกันไปมาตามท่วงทำนองของเพลง ดังนั้นการเรียงโน้ตจึงสามารถพบได้ในหลายรูปแบบ ตามตัวอย่างที่ยกมานี้

กรณีมีโน้ตห้องละ 1 ตัง

/---ซ / --- ม / --- ร / ---ด /

กรณีมีโน้ตห้องละ 2 ตัว

/ -ล-ล / -ม-ล / -ล-ซ / -ม-ล/

กรณีมีโน้ตห้องละ 3 ตัว

/ -มซม / -ดมร / -มซด / -ลลล /

กรณีมีโน้ตห้องละ 4 ตัว

/ ซลดร / มรดล / ชลดร / รรรร /

กรณีที่มีการผสมผสานกันหลายรูปแบบ

----

-ม-ด

-ร-ม

-ร-ด

-ลฺลฺลฺ

-ม-ด

-ร-ม

-ร-ด

-ลฺลฺลฺ

-ม-ซ

-ร-ม

-ร-ด

-ลฺลฺลฺ

-ม-ซ

-ร-ม

-ร-ด

---ม

-ร-ด

รดรมฺ

-ซฺ-ลฺ

---ม

-ร-ด

รดรมฺ

-ซฺ-ลฺ

[อ้ายบุญมี ไทโนนสัง]

งง ครับ
ขอถามแบบคนจบ ป หก ไก่แลกออก
ว่า ผมดีด พิณ แต่เห็นโน็ตพิณหรือลาย พิณ
--- ซ ดรม- ซรม- ---ร
สายพิณ มี สาม สาย
ซิดีดสายใด กดสายใด ครับ

[ท้าวมนตรี]

ยังงงอยู่นิดๆครับ แต่ก่าขอบคุณหลายๆครับ ต้องใช้เวลาทำความเข้าใจจักหน่อย

[bargarmboy]

ขอบคุณครับ ช่วยผมได้เยอะเลยครับ

พอจะเข้าใจแล้วว

จาก คนไม่มีอาจารย์

[กะเลิงสกล]

มีแต่ความรู้ดีดี ทั้งนั้นครับ แต่ขอ่ยละปวดสมองละเบอ