โคลงโลกนิติ/6

[spartan]

แมลงวันแสวงเสพด้วย ลามก
พาลชาติเสาะสิ่งรก เรื่องร้าย
ภุมราเห็จเหินหก หาบุษ บานนา
นักปราชญ์ฤๅห่อนหม้าย หมั่นสู้แสวงธรรม

แมลงวันชอบสิ่งสกปรก คนชั่วชอบทำแต่เรื่องเลวร้าย ผึ้งชอบเที่ยว
หาแต่ดอกไม้ คนมีปัญญาก็ชอบใฝ่หาแต่คุณงามความดี

เนื้อปองน้ำหญ้าบ่ ปองทอง
ลิงบ่ปองรัตน์ปอง ลูกไม้
หมูปองอสุจิของ หอมห่อน ปองนา
คนเคลิบเคลิ้มบ้าใบ้ ห่อนรู้ปองธรรม

เก้ง-กวางต้องการน้ำกับหญ้า มิได้ต้องการทองคำ ลิงก็อยากได้ผลไม้
มิได้อยากได้แก้ว หมูต้องการของเหม็น ไม่ใช่ของหอม ผู้ที่ไม่รู้ดีชั่ว
ย่อมไม่เห็นค่าของความดี

กายเกิดพยาธิโรคร้าย ยาหาย
แต่พยศยาไป่วาย ตราบม้วย
ชาติเสือห่อนหายลาย ลบผ่อง
กล้วยก็กล้วยคงกล้วย กลับกล้วยฤๅมี

เมื่อเจ็บป่วย กินยาก็หายได้ แต่คนดื้อยาไม่มียาใดรักษาได้ เสือแม้ตาย
แล้วก็ไม่มีวันลบลายของมันได้ กล้วยก็ต้องเป็นกล้วย มิอาจเปลี่ยนให้
เป็นกล้วยอีกพันธุ์หนึ่งได้

ขุนเขาสูงร้อยโยชน์ คณนา
ขุนปราบด้วยโยธา ราบได้
จักล้างพยศสา หัสยาก
ยศศักดิ์ให้เท่าให้ พยศนั้นฤๅหาย

ภูเขาแม้สูงเท่าใดก็ทำให้ราบลงได้ด้วยกำลังคน แต่สันดานดื้อด้านนั้น
ปราบยาก มิว่าจะยศศักดิ์มากเท่าใดก็แก้นิสัยพาลไม่หาย

คบคนผู้โฉดเคลิ้ม อับผล
หญิงเคียดอย่าระคน ร่วมห้อง
อย่าคบหมู่ทรชน สอนยาก
บัณฑิตแม้ตกต้อง โทษสู้สมาคม

การคบคนชั่วย่อมไม่มีผลดีอะไร เมื่อผู้หญิงโกรธขึ้งไม่ควรนอนร่วมห้อง
ไม่ควรคบหาคนชั่วหยาบช้า แต่คนดีมีปัญยานั้น แม้เขาตกทุกข์ได้ยาก
อย่างไรควรคบหาเอาไว้

ภูเขาเอนกล้ำ มากมี
บมิหนักแผ่นธรณี หน่อยไซร้
หนักนักแต่กระลลี ลวงโลก
อันจักทรงทานได้ แด่พื้นนรกานต์

ภูเขาน้อยใหญ่ที่มีอยู่มากมายมิได้หนักแผ่นดินแม้สักนิด ที่หนักนั้นคนชั่ว
ช้าซึ้งเหมาะกับนรกเท่านั้น

ภูเขาทั้งแท่งล้วน ศิลา
ลมพยุพัดพา บ่ขึ้น
สรรเสิญและนินทา คนกล่าว
ใจปราชญ์ฤๅเฟื้องฟื้น ห่อนได้

ลมพายุมิสามารถทำให้ภูเขาเคลื่อนได้ เช่นเดียวกับคำนินทาและคำยกย่อง
ที่มิอาจทำให้จิตใจของคนดีมีปัญญาหวั่นไหวได้

ห้ามเพลิงไว้อย่าให้ มีควัน
ห้ามสุริยแสงจันทร์ ส่องไซร้
ห้ามอายุให้หัน คืนเล่า
ห้ามดังนี้ไว้ได้ จึ่งห้ามนินทา

ถ้าห้ามไฟไม่ให้มีควันได้ ห้ามอาทิตย์และจันทร์ส่องแสง ห้ามอายุมิให้มากขึ้น
ถ้าห้ามเหล่านี้ได้ก็ค่อยห้ามนินทากาเล