ชนะใจตน

ชนะใจตน


โดย

พระอาจารย์มิตซูโอะ คเวสโก



การชนะตนเองนี้เป็นสิ่งชนะยาก
ชนะคนอื่นง่ายกว่า
คนที่ชนะตนเองจึงมีน้อย
แต่ใครสามรถเอาชนะได้อย่างเด็ดขาด
โดยไม่กลับแพ้อีก
เราเรียกว่าเป็นยอดนักรบในสงคราม
สงครามชีวิต
ซึ่งยึดเยื้อยืนนานที่สุดกว่าสงครามใด ๆ




ชีวิตเราทุกคนปรารถนาความสุข เราต่างมุ่งแสวงหาความสุขและหนีให้พ้นจากทุกข์กันทั้งนั้น แต่ในการแสวงหาความสุข เรามักมองข้ามสิ่งที่สำคัญที่สุดในชีวิตคือ "จิตใจ" เราแสวงหาทรัพย์สมบัติ เงินทอง เกียรติยศตั้งแต่เด็ก เราต้องแสวงหาโรงเรียนที่ดี เข้ามหาวิทยาลัยที่มีชื่อเสียง หาอาชีพที่ก้าวหน้ามั่นคง หาแฟน สร้างครอบครัวซื้อบ้านซื้อรถ พร้อมสิ่งอำนวยความสะดวกแก่ชีวิตทั้งหลายทั้งปวง โดยที่เข้าใจว่าเมื่อเราได้สิ่งนั่นแล้ว ชีวิตก็จะมีความสุข เราดิ้นรนแสวงหาสิ่งเหล่านี้กันอยู่เป็นเวลาหลายปี หลายสิบปี แสวงหาไปเรื่อย ๆ แสวงหาไปตลอดชีวิตก็ยังไม่พบความสุขที่แท้จริง เพราะเหล่านั้นเป็นการแสวงหาความสุขจากภายนอก

พระพุทธเจ้าตรัสว่า สิ่งสำคัญที่สุดในชีวิตคือ "ใจ" เมื่อจิตใจดี ทุกสิ่งทุกอย่างก็จะดี ถ้าจิตใจไม่ดีแล้ว ถึงแม้ว่าจะร่ำรวยขนาดไหน มีลาภ ยศ สรรเสริญ ได้รับความรักจากพ่อแม่พี่น้อง ได้รับความรักจากสามี ภรรยา จากใครอีกหลายคนก็ตาม แต่ถ้าเราใจไม่สบาย ทุกข์ใจ เสียใจอย่างเดียวก็เสียทั้งหมด แม้ได้ในสิ่งที่ปรารถนาทุกอย่างก็ตาม ถ้าใจเสียอย่างเดียวก็เท่ากับเสียทั้งหมด หาความสุขที่แท้จริงไม่ได้

เมื่อสิ่งสำคัญที่สุดของชีวิตอยู่ที่จิตใจการอบรมพัฒนาจิตใจจึงถือเป็นงานที่สำคัญที่สุดในชีวิต เราควรสร้างค่านิยมใหม่ที่มุ่งส่งเสริมการพัฒนาจิตใจ วางแผนพัฒนาจิตใจให้กับชีวิตตั้งแต่เป็นเด็กเล็ก ๆ อย่างต่อเนื่องควบคู่ไปกับการพัฒนาด้านร่างกาย สติปัญญา และสังคม เพื่อที่เด็กจะได้เติบโตขึ้นมาอย่างมีความสุข มีสุขภาพดีทั้งกายและใจ รู้จักแก้ปัญหา รู้จักจัดการกับอารมณ์ รู้ว่าคิดดี คิดถูกคืออย่างไร มีการเรียนรู้พัฒนาและปรับปรุงแก้ไขข้อบกพร่องของตัวเอง เรียกว่า มีความฉลาดทางอารมณ์ หรือมีอีคิว (EQ = Emotional Quotient) หมายถึง ความสามารถในการควบคุมอารมณ์ และพัฒนาอารมณ์ให้เป็นปกติสุขได้ ไม่ว่าเหตุการณ์รอบข้างจะเป็นอย่างไร อีคิวเป็นสิ่งที่พัฒนาขึ้นได้จากการอบรมเลี้ยงดู การฝึกฝนในทุกช่วงของชีวิต คนที่มีอีคิวจะเป็นคนที่เข้าใจตนเอง เข้าใจคนอื่น มีมนุษยสัมพันธ์ รู้จักแก้ปัญหาอย่างมีเหตุผลยอมรับความเป็นจริง และรู้จักปรับปรุงพัฒนาจิตใจตนเอง ทั้งการคิด การพูด และการกระทำ

การพัฒนาความฉลาดทางอารมณ์ ตามหลักของพุทธศาสนาก็คือ การเอาชนะใจที่เห็นแก่ตัว เอาชนะกิเลสได้ ด้วยการอบรมจิต อบรมสติปัญญาให้มีความรู้เท่าทันอารมณ์ สามารถจัดการกับขี้ทั้งหลายในจิต เช่น ขี้เกียจ ขี้บ่น ขี้เหนียว ขี้เมา ขี้สงสัย ขี้วิตกกังวล ขี้ฟุ้งซ่าน เป็นต้น

หากเราสามารถทำลายขี้ทั้งหลายในใจได้ก็เท่ากับเอาชนะกิเลสได้ เอาชนะกิเลสความเห้นแก่ตัวในใจได้มากเท่าไหร่ใจที่มีเมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา ก็จะปรากฏมากขึ้น จนในที่สุดก็จะเป็นใจของผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน เป็นใจที่บริสุทธิ์ หรืออย่างน้อยที่สุดก็ทำให้สุขภาพใจดี มีความสุขใจ