ความเป็นมาของผญา

**kapoo** · 28-04-2010, 13:53

ความเป็นมาของผญา ฉบับของอาจารย์ สวิง บุญเจิม ป.ธ.9เล่าว่า
ผญานี้ได้ฟังจากคนแก่คนเฒ่าเล่าว่า กำเนิดที่พระราชวังหลวงพระบาง สมัยหลายร้อยปีมาแล้ว ท่านเล่าว่า ท้าวปางคำ นักปราชญ์ใหญ่ชาวเมืองเขมราฐ(อำเภอเขมราฐปัจจุบัน) เป็นนักแต่งโคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน และนิทานในวรรณคดีต่างๆของภาคอีสาน ท่านให้รับเชิญไปเป็นปราชญ์หลวง ประจำราชสำนักหลวงพระบาง และได้แต่งหนังสือจารึกใส่ใบลานไว้มากมาย
ในสมัยเดียวกัน ได้มีเซียงน้อย (คนที่ลาสิกขาจากการเป็นสามเณร)คนหนึ่ง มีชื่อไม่ปรากฏ เป็นคนมีแววฉลาดตั้งแต่เป็นสามเณร พอลาสิกขาออกมาก็ได้รับเชิญเข้าไปทำงานในราชสำนัก ได้เป็นปราชญ์ร่วมแต่งหนังสือกับท้าวปางคำ เล่ากันว่าเซียงน้อยคนนี้ เห็นอะไรก็ว่าเป็นกลอนได้เลย เช่น
1.มองเห็นผักอี่ตู่(แมงรัก)ก็ว่า ?เจ้าผู้ผักอี่ตู่เตี้ยต้นต่ำใบดก กกบ่ทันฝังแน่นสังมาจีจูมดอก ฮากบ่ทันหยั่งพื้นสั่งมาปี้นป่งใบ?
2.มองเห็นฝูงหงษ์ก็ว่า ?เจ้าผู้หงษ์คำผ่าย เวหาเหินเมฆ กาดำขอเหนี่ยวน้อม นำก้นว่าจั่งได๋
3.มองเห็นช้างก็ว่า ?เจ้าผู้แนวนามช้างสัตว์สูงบ่ห่อนต่ำ บ่คือเชื้อไก่กุ้มหางสั่นบ่ห่อนยาว
4.มองดูท้องฟ้ากลางคืนก็ว่า ?คันเจ้าคิดฮอดข่อยให้เหลียวเบิ่งเดือนดาวขอ ให้สายตาเฮากล่อมกันอยู่เทิ้งฟ้า
ฯลฯ
ตั้งแต่นั้นมา เมื่อท้าวปางคำปราชญ์ใหญ่แต่งคำกลอน ในเนื้อหานิทาน พอไปถึงตอนพ่อสอนลูก ก็ให้เซียงน้อยแต่ง พอไปถึงบทบ่าวสาวเกี้ยวกัน ก็ให้เซียงน้อยแต่ง ดังนั้น เซียงน้อยท่านนี้ จึงได้เป็นปราชญ์ร่วมสมัยกับท้าวปางคำ ความเป็นของผยาก็มีด้วยประการฉะนี้.......

**พล พระยาแล** · 28-04-2010, 14:45

ผะหยา หรือ ผญา เป็นคำภาษาอีสาน สันนิษฐานกันว่าน่าจะมาจากคำว่า ปรัชญา เพราะภาษาอีสานออกเสียงควบ "ปร" ไปเป็น ผ เช่น คำว่า เปรต เป็น เผต โปรด เป็น โผด หมากปราง เป็น หมากผาง ดังนั้นคำว่า ปรัชญา อาจมาเป็น ผัชญา แล้วเป็น ผญา อีกต่อหนึ่ง

ปัญญา ปรัชญา หรือผญา เป็นกลุ่มภาษาเดียวกัน มีความหมายคล้ายคลึงกัน ใกล้ เคียงกันหรือบางครั้งใช้แทนกันได้ ซึ่งหมายถึง ปัญญา ความรู้ ไหวพริบ สติปัญญา ความเฉลียว ฉลาดปราชญ์เปรื่อง หรือบางท่านบอกว่า ผญา มาจากปัญญา โดยเอา ป เป็น ผ เหมือนกับ เปรต เป็น เผด โปรด เป็น โผด เป็นต้น ผญาเป็นลักษณะแห่งความคิดที่แสดงออกมาทางคำพูด ซึ่งอาจ จะมีสัมผัสหรือไม่ก็ได้

ผญา คือ คำคม สุภาษิต หรือคำพูดที่เป็นปริศนา คือฟังแล้วต้องนำมาคิด มาวิเคราะห์ เพื่อค้นหาคำตอบที่เป็นจริงและชัดเจนว่า หมายถึงอะไร

ผญา เป็นคำพูดที่คล้องจองกัน ซึ่งไม่จำเป็นจะต้องมีสัมผัสเสมอไป แต่เวลาพูดจะ ไพเราะสละสลวย และในการพูดนั้นจะขึ้นอยู่กับจังหวะหนักเบาด้วย
ผญา เป็นการพูดที่ต้องใช้ไหวพริบ สติปัญญา มีเชาวน์ มีอารมณ์คมคาย พูดสั้นแต่กิน ใจความมาก

การพูดผญาเป็นการพูดที่กินใจ การพูดคุยด้วยคารมคมคาย ซึ่งเรียกว่า ผญา นั้น ทำให้ผู้ฟังได้ทั้งความรู้และความคิดสติปัญญา ความสนุกเพลิดเพลิน ยิ่งไปกว่านั้น ยังทำให้เกิด ความรักด้วย จึงทำให้หนุ่มสาวฝนสมัยก่อน นิยมพูดผญากันมาก และการโต้ตอบเชิงปัญญาที่ทำ ให้แต่ละฝ่ายเฟ้นหาคำตอบ เพื่อเอาชนะกันนั้นจึงก่อให้เกิดความซาบซึ้ง ล้ำลึกสามารถผูกมัด จิตใจของหนุ่มสาวไม่น้อย ดังนั้น ผญา จึงเป็นเมืองมนต์ขลัง ที่ตรึงจิตใจหนุ่มสาวให้แนบแน่น ลึกซึ้งลงไป

ภาษิตโบราณอีสานแต่ละภาษิตมีความหมายลึกบ้าง ตื้นบ้าง หยาบก็มี ละเอียด ก็มี ถ้าท่านได้พบภาษิตที่หยาบ ๆ โปรดได้เข้าใจว่า คนโบราณชอบสอนแบบตาเห็น ภาษิตประจำ ชาติใด ก็เป็นคำไพเราะเหมาะสมแก่คนชาตินั้น คนในชาตินั้นนิยมชมชอบว่าเป็นของดี ส่วนคน ในชาติอื่น อาจเห็นว่าเป็นคำไม่ไพเราะเหมาะสมก็ได้ ความจริง "ภาษิต" คือรูปภาพของวัฒนธรรม แห่งชาติ นั่นเอง

การจ่ายผญา แก้ผญา เว้าผญา หรือ พูดผญา คือการตอบคำถาม ซึ่งมีผู้ถามมาแล้ว ก็ตอบไป เป็นการพูดธรรมดา ไม่มีการเอื้อนเสียง ไม่มีทำนอง แต่เป็นจังหวะ มีวรรคตอนเท่านั้น ผู้ถามส่วนใหญ่จะเป็นฝ่ายชาย เช่น

(ชาย) .... อ้ายนี้อยากถามข่าวน้ำ ถามข่าวถึงปลา อยากถามข่าวนา ถามข่าวถึงเข้า(ข้าว) อ้ายอยากถามข่าวน้อง ว่ามีผัวแล้วหรือบ่ หรือว่ามีแต่ชู้ ผัวสิซ้อนหากบ่มี

(หญิง) ..... น้องนี้ปอดอ้อยซ้อยเสมอดังตองตัด ผัดแต่เป็นหญิงมา บ่มีชายมาเกี้ยว ผัดแต่สอนลอนขึ้น บ่มีเครือสิเกี้ยวพุ่ม ผัดแต่เป็นพุ่มไม้เครือสิเกี้ยวกะบ่มี

--------------------------------------------------------------
ขอบคุณ....อีสานจุฬา....ครับ

**kitty** · 28-04-2010, 15:09

ขอบคุณหลาย ๆ จ้า ความรู้ที่หามาให้อ่านจ้า อยากฮู่คำว่า ผญา มันคืออิหยังจ้า อยากเว้าเป็นเด้ จ้า

**kitty** · 28-04-2010, 15:12

เห็นน้องดำขี่หลี่อย่าฟ้าวขี้ดอกเรือกลาย คั่นเห็นน้องขี้ฮ้ายอย่าฟ้าวหน่ายดอกเรือหนี บัดห่าเรืออ้ายหล่มกลางวัง ยังสิได้เอิ้นใส่เด้ออ้ายเอ้ย ...............
ประมาณนี่ติจ้า อ้ายพล พอได้บ่อจ้า อิอิ
กำลังหัดอยู่จ้า ยังบ่อค่อยได้ปานได๋............

**kitty** · 28-04-2010, 15:14

อ้ายเอ้ย น้องนี่เปรียบสาริกาแก้วฮ้างฮังพรากคู่ บ่อมีคู่อยู่ซ้อนนอนไห้อยู่ผู้เดียวเด้ออ้ายเอย...

**kapoo** · 28-04-2010, 15:26

อัศจรรย์
อัศจรรย์ หมากมี้ ใหญ่ขึ้นมา พากันเอิ้นว่า " หน่วย "
ตั้งแต่ยังเป็นหมากน้อย สังมาเอิ้น.....ว่า " หำ "
อัศจรรย์ ... ใจ น้ำ ในหนอง บึง สังมาเอิ้น "น้ำท่า"
บาดน้ำตก จากฟากฟ้า สังมาเอิ้น ว่า "ฝน"

อัศจรรย์....ใจ เม่น ขนใหญ่ยาว โตสังมา น้อยจนว่า จ่อย
บาดว่าช้าง ขนน้อยน้อย โตนั้น ช่างใหญ่สูง
อัศจรรย์....ใจกุ้ง พุงบ่มี สังมาเลี้ยง ลูกใหญ่
อัศจรรย์.....ลูกไก่ บ่กินนมดี้ดี้ โตนั้น กะใหญ่สูง
อัศจรรย์....ใจกุ้ง พุง บ่ มี สังมาเลี้ยง ลูกใหญ่
อัศจรรย์...ใต้พกซิ่น มีลิ้น ช่าง บ่ จา
อัศจรรย์....ใจ ฟ้าฮ้องฮ่วน บ่ เห็นปาก
บาดปากล่าง อี่น้อง สังโฮฮ้อง โห่บ่เป็น

อัศจรรย์ .... ใจม้า แล่นมาซำซำ สังมาเอิ้นว่าลูกย่าง
บาดผู้สาว ย่างนำผู้บ่าว แท้แท้สังมาเอิ้นว่า "แล่นนำ"

อัศจรรย์....ตั้งแต่น้ำ ไหลล้น ชนพัง ฝั่งตลิ่ง
บาดว่า ของผู้ญิง น้ำไหลออกจ้นจ้น ชนได้ ช่างบ่พัง

อัศจรรย์ฮูหีกับฮูขี้ปีฝนดีเป็นหยังสังบ่ล่วง
บาดน้ำแม่มูลน้ำแม่ชีกว้างต่อกว้างสังมาฮู้ล่วงเป็น
อัศจรรย์ไก่อี่ลายบ่มีนมพอเต้าสังมาเพียรเลี้ยงลูกใหญ่
บาดคนเฮามีสองเต้าแท้แท้ปานนั้นกะย่อมตาย
อัศจรรย์โตม้อนกินมอนสังฮู้เยี่ยวเป็นนอ
อัศจรรย์ไก่ผู้โจ้นกินน้ำเยี่ยวบ่เป็น
อัศจรรย์หมัดเม็นโตน้อยน้อยคอยสำกันจนออกไข่
ของมันน้อยบ่ใหญ่ยามสำกันจั่งชี้สังแท้จิ่งเห็น
อัศจรรย์ไข่เป็ดไข่ไก่เพิ่นเอิ้นว่าไข่เป็ดไข่ไก่
บาดไข่โค็ยแท้แท้สังมาเอิ้นไข่หำ
อัศจรรย์เหลือล้ำเฮือนตั้งสองสามห้องสังนอนกองกันอยู่
เฮือนหากกว้างต่กว้างสังเทียวขึ้นขี่แต่กัน
อัศจรรย์กุญชโรช้างบ่มีหำสักหน่อย
บาดหมากมี้หน่วยน้อยน้อยสังมาเอิ้นว่า "หำ"
อัศจรรย์เหานอนน้ำนำควายใจบ่ขาด
บาดคนเฮามุดน้ำแต่ละน้อยสังพอม้อยแสม่งตาย
อัศจรรย์คำเว้าคนเฮาช่างหาใส่
ไข่แมงวันแท้แท้สังมาเอิ้นว่า "ไข่ขาง"
อัศจรรย์ปากเทิงน้องกินของได้ซู่อย่าง
บาดว่าปากล่างน้องสังกินได้แต่เอ็น

บางคำอาจบ่สุภาพแต่มันกะเป็นผยาเด้อครับ...อย่าคิดมาก