ข้อน่ารู้จากพระไตรปิฎก-๑๗ คำอธิบายนิพพานธาตุ ๒ อย่าง


"ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย! นิพพานธาตุ มี ๒ อย่าง คือ สอุปาทิเสสนิพพานธาตุกับอนุปาทิเสสนิพพานธาตุ

สอุปาทิเสสนิพพนานธาตุเป็นไฉน ? ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้เป็นพระอรหันต์ขีณาสพ อยู่จบพรหมจรรย์แล้ว มีกิจที่พึงทำอันได้ทำเสร็จแล้ว วางภาระแล้ว มีประโยชน์ของตนอันได้บรรลุแล้ว สิ้นเครื่องผูกพันในภพแล้ว หลุดพ้นแล้วเพราะรู้โดยชอบ ภิกษุนั้นยังมีอินทรีย์ ๕ ดำรงอยู เพราะเหตุที่อินทรีย์ ๕ ยังไม่หมดสิ้นไป จึงประสบสิ่งที่น่าพอใจบ้าง ไม่น่าพอใจบ้าง เสวยสุขบ้าง ทุกข์บ้าง ความสิ้นราคะ โทสะ โมหะของภิกษุนั้น เรียกว่าสอุปาทิเสสนิพพานธาตุ

อนุปาทิเสสนิพพานธาตุเป็นไฉน? ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้เป็นพระอรหันต์ขีณาสพ อยู่จบพรหมจรรย์แล้ว มีกิจที่พึงทำอันได้ทำเสร็จแล้ว วางภาระแล้ว มีประโยขน์ของตนอันได้บรรลุแล้ว สิ้นเครื่องผูกพันในภพแล้วหลุดพ้นแล้วเพราะรู้โดยชอบ การเสวยอารณ์ทั้งปวงของภิกษุนั้น ดับสนิท นี้เรียกว่า อนุปาทิเสสนิพพานธาตุ "


อิติวุตตก ๒๕/๒๕๘