ประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่(บูชาแม่พระโพสพ)และของดีอำเภอบ้านไผ่

ประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่ของชาวอำเภอบ้านไผ่ เป็นประเพณีที่สืบทอดกันมายาวนาน โดยชาวอีสานมีความเชื่อว่า การเก็บเกี่ยวข้าวขึ้นสู่ยุ้งฉาง มีความผูกพันกันแบบวิถีชุมชนของ คนไทอีสาน เริ่มจากการลงแขกดำนา ลงแขกเกี่ยวข้าว จน กลายเป็นคำขวัญประจำของชาวอีสานซึ่งเป็นคำที่มีความหมายแสดงถึงความรักความ สามัคคี ควบคู่ไปกับวิถีชีวิตและกิจกรรมงานประเพณีท้องถิ่น
ประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่ บุญคูณลาน
นายชาญชัย โฆศิรินนท์ นายอำเภอบ้านไผ่ เปิดเผยว่า ทางอำเภอบ้านไผ่และ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นร่วมกับ ทางสภาวัฒนธรรมอำเภอบ้านไผ่ จะได้จัดงานบูชาแม่โพสพหรือพระแม่โพสพ โดยถือคติความเชื่อที่ว่าเมื่อนำข้าวในนาขึ้นสู่ยุ้งฉาง ควรจะมีการสรรเสริญบูชา และบวงสรวงคุณข้าวคุณน้ำ อันเป็นความเชื่อเกี่ยวกับเทพเจ้าหรือเทพาอารักษ์ เพราะข้าวมีคุณค่าอเนกอนันต์ต่อมวลมนุษย์ จนถือเป็นเทพเจ้าองค์หนึ่ง โดยเรียกเทพเจ้าองค์นี้ว่า“แม่โพสพเป็นเทวีแห่งข้าว”ชาวอีสานจะบูชาก่อนการลงมือทำนา หรือระหว่างการตกกล้าและตลอดจนถึงการเก็บเกี่ยว เมื่อเก็บเกี่ยวข้าวเสร็จก็จะทำพิธีบายศรีข้าวที่ลานนวดข้าวที่เรียกว่า “พิธีรับขวัญข้าว”ชาวอำเภอบ้านไผ่ในพื้นที่ 10 ตำบล ได้จัดงานประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่ ติดต่อกันมาจากปี พ.ศ. 2540 ถึงปัจจุบัน 11 ปี การจัดงานจะใช้พิธีพราหมณ์ผสมผสานพิธีสงฆ์หรือพุทธเป็นไปตามความเชื่อและประยุกต์นิยม ทั้งนี้ชาวบ้านไผ่เชื่อว่าการทำบุญด้วยข้าวจะได้บุญมหากุศลสูงสุด การ บริโภคข้าวให้ทำอย่างประหยัดได้ประโยชน์ เมื่อบริโภคอิ่มแล้วให้ยกมือไหว้หรือบูชาเป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูรู้คุณ ข้าวที่เป็นอาหารหลักของมนุษย์นั่นเองประธานสภาวัฒนธรรมอำเภอบ้านไผ่ จึงได้ร่วมมือกันจัดงานประเพณี บูชาแม่พระโพสพ อันเป็นการจัดงานสืบสานประเพณีท้องถิ่น ใช้ชื่ออย่างเป็นทางการว่า ประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่และของดีอำเภอบ้านไผ่ในงานนอกจากจะมีพิธีกรรมทางศาสนาพุทธและพิธีพราหมณ์ เช่น การบายศรีสู่ขวัญข้าว การบูชาข้าว การรำถวายเทวดาฟ้าดิน ยังมีการแสดงนาฏดนตรีอีสานพื้นบ้าน การประกวดตีกลองยาวหรือการเส็งกลอง การประกวดเป่าแคน การขับร้องสรภัญญะ การจัดแสดงสินค้าจากภูมิปัญญาท้องถิ่น ภูมิปัญญาชาวบ้าน สินค้า OTOP การประกวดธิดากุ้มข้าวใหญ่ ประกวดการปรุงอาหารพื้นบ้าน ขนมจีนน้ำยา ตลอดจนถึงการถนอมอาหารพื้นบ้าน การประกวดผลิตภัณฑ์สินค้าเกษตรกรรม ประกวดพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ไก่พื้นบ้าน พ่อพันธุ์โค – กระบือ และอื่น ๆ อีกมากมายในบริเวณพื้นที่จัดงานสนามหน้าที่ว่าการอำเภอบ้านไผ่ ถึง 5 วัน 5 คืน โดยปัจจุบันได้มีการบรรจุในแผนพัฒนาการท่องเที่ยวและมีแห่งเดียวที่จัดได้ยิ่งใหญ่ มีนักท่องเที่ยวจากทุกทั่วสารทิศเดินทางมาเที่ยวชมมากมาย การจัดงานว่ามีเป้าหมาย คือ 1.เป็นการอนุรักษ์จารีตประเพณีที่ดีงามสืบทอดต่อจากบรรพบุรุษ 2. สร้างขวัญและกำลังใจแก่ผู้ประกอบอาชีพทำนา และการเกษตรกรรม 3. แสดงความรัก ความสามัคคี ประกอบการทำบุญประเพณี 4. เพื่อสนองนโยบายส่งเสริมการท่องเที่ยวของรัฐบาลและโครงการหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์

นายพิศาล อิฐรัตน์ ไวยาวัจกรวัดคุ้มจัดสรรกล่าวว่า จะมีการทำพิธีพราหมณ์บายศรีสู่ขวัญข้าวทุกปี เพราะชาวอีอีสานเชื่อว่า แม่พระโพสพ มีอำนาจที่สามารถดลบันดาลให้ข้าวเจริญงอกงาม นำความอุดมสมบูรณ์มาให้ชาวนาที่บูชาเทวีแห่งข้าวด้วยเหตุนี้ ชาวนาจึงมีพิธีบูชาแม่พระโพสพ ก่อนที่จะลงมือทำนา หรือระหว่างตกกล้า จนข้าวตั้งท้องออกรวง ไป จนถึงการเก็บเกี่ยวในที่สุด การทำพิธีบูชาแม่พระโพสพนั้นในสมัยต่อมานิยมทำกันเมื่อเก็บเกี่ยวข้าวเสร็จ แล้วนำข้าวมากองไว้กลางลานนวดแล้วทำพิธีบายศรีข้าวหรือเมื่อนวดข้าวเสร็จจะได้ข้าวเปลือกกองใหญ่กลางลานนวด ชาวอีสานเรียกกองข้าวเปลือกใหญ่ว่า กุ้มข้าวใหญ่ และจะทำพิธีทางพราหมณ์ตาประเพณีปฏิบัติของบรรพชนเรียกว่า“พิธีรับขวัญข้าว เพราะ ถือคติความเชื่อว่าขณะที่เราทำนาเกี่ยวข้าวและนวดข้าว เราใช้เท้าเหยียบย่ำข้าวจึงมีความจำเป็นที่จะต้องร่วมทำพิธีบูชาแม่พระโพสพ เพื่อขอขมาจะได้เป็นสิริมงคลต่อตนเองและครอบครัวให้มีแต่ความผาสุก ทั้งนี้งานด้านวัฒนธรรมและประเพณีเป็นเรื่องของจิตใจที่มีความละเอียดอ่อน มากดังจะเห็นเป็นเรื่องเล่าเกี่ยวกับ บุญกุ้มข้าวใหญ่ว่า การทำบุญด้วยข้าวจะได้บุญมหากุศลมาก เมื่อครั้งพุทธกาลมีเรื่องเล่าว่า มี พี่น้อง 2 คนเป็นชายช่วยกันทำนา เมื่อถึงช่วงข้าวเป็นน้ำนมน้องชายชวนพี่ทำข้าวมธุปายาสถวายพระภิกษุ แต่พี่ชายตอบปฏิเสธไม่ทำจึงแบ่งนากันคนละส่วน พอน้องได้ส่วนของตนมาจึงทำทานถวาย 9 ครั้งคือ ช่วงข้าวเป็นน้ำนมทำข้าวมธุปายาสคือยาคูถวาย ช่วงข้าวเม่าทำข้าวเม่าถวาย ช่วงเวลาเก็บเกี่ยว เวลาจักตอก มัด เวลามัดฟ่อนข้าว เวลากองในลาน เวลาทำลอมข้าว เวลาขึ้นยุ้งฉาง เวลา เก็บในยุ้งฉางแล้ว จนต่อมาผู้เป็นน้องได้เกิดในชาติตระกูลเป็นบุตรพราหมณ์มหาศาล มีนามว่า อัญญาโกณทัญญะและได้สำเร็จเป็นพระอรหันต์ ก่อนสาวกทั้งปวงอีกทั้งยังได้เป็นปฐมสาวกที่ได้รับการยกย่องว่า รัตตัญญู คือ ผู้รู้ราตรีนาน ส่วนพี่ชายได้บังเกิดเป็นเพียง สุภัททปริพพาชก เท่านั้นเพราะทำทานน้อยกว่าน้องชาย ด้วยเหตุนี้ ชาวอีสานจึงนิยมทำทานด้วยการทานข้าวนั่นเอง

นายชาญชัย โฆศิรินนท์ นายอำเภอบ้านไผ่ ยังบอกอีกว่า ปีนี้ฝนดี ชาวอำเภอบ้านไผ่ทำนากันถ้วนหน้ามีน้ำในนาอุดมสมบูรณ์ไม่ว่าจะเป็นนาลุ่มนา ดอนได้ผลดีเกินคาด ชมรมกำนันผู้ใหญ่บ้าน องค์กรปกครองท้องถิ่น ส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ คณะกรรมการร่วมภาครัฐและเอกชนเพื่อแก้ไขปัญหาและพัฒนาเศรษฐกิจอำเภอบ้านไผ่ หรือ กรอ.บ้านไผ่ และทางสภาวัฒนธรรมบ้านไผ่ ได้ร่วมกันจัดงานติดต่อกันมาเป็นเวลา 11 ปี โดยบรรจุในแผนยุทธศาสตร์การท่องเที่ยว วันที่ 14-18 มกราคม ของทุกปีทั้งนี้การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยให้การสนับสนุนประชาสัมพันธ์โดย จะมีนายปานชัย บวรรัตนปราณ ผู้ว่าราชการจังหวัดขอนแก่นจะได้มาเป็นประธานพิธี ซึ่งนอกจากผู้ชมงานจะได้ชมขบวนแห่ปราสาทข้าวที่ใหญ่ที่สุดในภาคอีสานแล้ว ในงานจะได้ชมการแสดงแสงสีเสียง “กุ้มข้าวใหญ่ไอศวรรย์ มหัศจรรย์เมืองบ้านไผ่”และ การแสดงเรื่องราวของสังคมเมืองบ้านไผ่ตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบันในสิ่งที่ชุมชน คนท้องถิ่นดำเนินการอยู่จะเป็นการเกื้อหนุนคุณค่าและสร้างผลิตภัณฑ์เชิง ประเพณี โดยไม่ต้องลงทุนอะไรมากนักเพราะเป็นความชำนาญของท้องถิ่นอยู่แล้ว นอกจากจะมีงานประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่ บูชาแม่พระโพสพแล้ว ยังมีของดีของอำเภออีกมากมาย มีแหล่งท่องเที่ยวเชิงโบราณวัตถุโบราณสถาน พระธาตุเจดีย์ฟ้าระงึม พระเจ้าใหญ่ผือบัง พระเจ้าใหญ่มงคลหลวง พระพุทธหลวงปู่กุกุ ล้วนแต่มีอายุกว่า 800 ปี มีรอยพระพุทธบาท ภาพเขียนจิตรกรรมโบสถ์โบราณ และยังมีสถานท่องเที่ยวธรรมชาติ คือ อ่างเก็บน้ำนาโพธิ์ อ่างเก็บน้ำหนองนาวัว และแก่งละว้า พื้นที่กว่า 12,000 ไร่ มีผลิตภัณฑ์ผ้าไหมมัดหมี่อันลือชื่อ และสินค้าท้องถิ่นอีกมากมาย จึงขอเชิญชวนชาวไทยและชาวต่างประเทศให้มาเที่ยวงานประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่และของดีอำเภอบ้านไผ่

ที่มา www.oknation.net/blog/print.php?id=185109

งานบุญกุ้มข้าวใหญ่และของดีอำเภอบ้านไผ่ ประจำปี 2552

นายนวล สารสอน ผู้อำนวยการสำนักงาน ททท. สำนักงานขอนแก่น เปิดเผยว่า อำเภอบ้านไผ่ จังหวัขอนแก่น กำหนดจัดงาน “ บุญกุ้มข้าวใหญ่และของดีอำเภอบ้านไผ่ ” ณ บริเวณสนามหน้าที่ว่าการอำเภอบ้านไผ่ จ.ขอนแก่น เพื่อสืบสานอนุรักษ์เผยแพร่ขนบธรรมเนียมประจำปี 2552 ขึ้นระหว่างวันที่ 18-22 มกราคม 2552 ประเพณีวัฒนธรรม “ ไทอีสาน ” ตามฮีต 12 ครอง 14 เป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวและสินค้าอันลือชื่อของอำเภอบ้านไผ่

กิจกรรมภายในงานประกอบด้าย: ขบวนแห่ปราสาทข้าว (ปราสาทประดับตกแต่งด้วยเมล็ดข้าวอย่างประณีตบรรจง) พิธีสู่ขวัญข้าวอันยิ่งใหญ่ตระการตา การประกวดธิดาบุญกุ้มข้าวใหญ่ การประกวดสรภัญญะอีสาน ฯลฯ


การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานขอนแก่น จึงขอประชาสัมพันธ์เชิญชวนนักท่องเที่ยวและผู้สนใจทั่วไป เที่ยวชมงาน “ บุญกุ้มข้าวใหญ่และของดีอำเภอบ้านไผ่ ” ประจำปี 2552 ที่มีกิจกรรมที่น่าสนใจมากมาย สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ :

* ที่ว่าการอำเภอบ้านไผ่ โทร. 043 – 272611 ( ในวันและเวลาราชการ )
* ททท. สำนักงานขอนแก่น โทร.043-244498-9 ( ทุกวัน ในเวลาราชการ )

ที่มา
ททท. สำนักงานขอนแก่น