คำว่า “ พยาธิ ” ในที่นี้ออกเสียงว่า พะ – ยาด หมายถึงสิ่งมีชีวิตประเภทปาราสิต ( parasite ) ที่ดำรงชีวิตอยู่ได้โดยการแย่งและดูดซึมสารอาหารจากร่างกาย และสืบพันธุ์ในร่างกายของคนและสัตว์ บ้างก็ไม่ก่อให้เกิดความเดือดร้อนต่อร่างกายที่มันอาศัยอยู่ เพียงขอแบ่งปันอาหารเท่านั้น แต่ก็มีบางชนิดหรือบางกรณีที่อาจรุนแรงถึงชีวิตได้ถ้าไม่รักษา

พยาธิที่ก่อให้เกิดโรคคนนั้น จำแนกออกได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ คือ
กลุ่มพยาธิตัวกลม ( Nematodes ) ชนิดที่พบในประเทศไทยมาก คือ พยาธิเส้นด้าย หรือเข็ดหมุด ซึ่งร่างกายเราได้รับจากการกินเนื้อสัตว์หรือหอยชนิดต่าง ๆ ทั้งดิบ หรือปรุงสุก ๆ ดิบ ๆ หรือจากการล้างมือไม่สะอาดแล้วหยิบอาหารเข้าปากก็เป็นได้

กลุ่มตัวพยาธิตัวตืด ( Cestodes ) ชนิดที่พบในประเทศไทยมากคือ พยาธิตืดหมู พยาธิตืดวัว ซึ่งร่างกายเราได้รับจากการกินเนื้อหมูหรือเนื้อวัวที่ดิบหรือสุก ๆ ดิบ ๆ

กลุ่มตัวพยาธิใบไม้ ( Trematodes ) ซึ่งติดต่อได้ง่ายจากการบริโภคอาหารประเภทปลาและสัตว์น้ำจืด ที่ดิบหรือปรุงสุก ๆ ดิบ ๆ

พยาธิอยู่ตรงไหนของร่างกายบ้าง
พยาธิมีอยู่หลายกลุ่ม หลายชนิด ซึ่งแต่ละกลุ่มก็มีวงจรชีวิตที่ซับซ้อนแตกต่างกัน ดังนั้นตำแหน่งที่อยู่ของพยาธิในตัวคนหรือสัตว์ก็มีต่าง ๆ กันด้วย เช่น ตัวแก่พยาธิไส้เดือนอยู่ในลำไส้เล็ก พยาธิตัวอ่อนหลายชนิดเดินทางไปตามอวัยวะต่าง ๆ หรือฝังตัวมีถุงหุ้มอยู่ตามกล้ามเนื้อ ตัวแก่ของพยาธิตัวตืดมักพบอยู่ในลำไส้ และพยาธิใบไม้อาศัยในหลอดเลือดในท่อน้ำดี หรือในเนื้อปอด เป็นต้น

รู้ได้อย่างไรว่าเราเป็นโรคพยาธิ
พยาธิแต่ละชนิดจะก่อโรคได้แตกต่างกันตามชนิดของพยาธินั้น ๆ วิธีสังเกตและวิเคราะห์อย่างง่าย ๆ ว่าเราเป็นโรคพยาธิหรือไม่ สังเกตได้จาก อาจมีการปวดท้องและคลื่นไส้อาเจียนเป็นครั้งคราว อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร เหนื่อยง่าย เลือดจาง และขาดสารอาหาร

ส่วนคนที่ได้รับพยาธิใบไม้อาจมีอาการอื่นนอกเหนือจากอาการข้างต้น เช่น ตับโตผิดปกติ ตัวเหลืองอันเนื่องมาจากท่อน้ำดีอุดตัน เป็นต้น

นอกจากนี้ พยาธิบางชนิดยังมีอาการที่เป็นลักษณะเฉพาะ เช่น พยาธิเส้นด้าย มักจะมาออกไข่รอบ ๆ ทวารหนักในเวลากลางคืน ทำให้ผู้ป่วยมีอาการคันก้น เป็นต้น

ยากำจัดพยาธิ
ในส่วนของยากำจัดพยาธินั้น ส่วนมากจะเป็นยาที่ออกฤทธิ์ขับพยาธิออกจากทางเดินอาหาร หรือยาทำลายพยาธิที่อยู่ตามเนื้อเยื่อต่าง ๆ

ปัจจุบันยากำจัดพยาธิที่นิยมแพร่หลายมี 3 ชนิดด้วยกันคือ
* Albendazole ได้ผลดีในการกำจัดพยาธิที่อยู่ทั้งในและนอกลำไส้ ได้แก่ พยาธิเส้นด้ายหรือพยาธิเข็มหมุด พยาธิไส้เดือน พยาธิปากขอ พยาธิแส้ม้า พยาธิใบไม้ดิบ และพยาธิตัวตืด
* Mebendazole ได้ผลดีในการกำจัดพยาธิตัวกลม พยาธิปากขอ พยาธิเข็มหมุดหรือพยาธิเส้นด้าย พยาธิแส้ม้า พยาธิไส้เดือน
* Niclosamide ได้ผลดีกับพยาธิตัวตืด ได้แก่ พยาธิตัวตืดหมู และพยาตัวตืดวัว

โรคพยาธิเป็นโรคที่เกิดจากการได้รับเชื่อนอกร่างกาย ทุกคนสามารถป้องกันไม่ให้เป็นตัวพยาธิได้ หากเลือกกินอาหารที่สุกและดื่มน้ำสะอาด ล้างมือทุกครั้งก่อนกินอาหาร และสวมรองเท้าทุกครั้งเมื่อออกจากบ้าน เพียงเท่านี้เราก็สามารถป้องกันและหลีกเลี่ยงจากโรคพยาธิได้

โรคพยาธิ ป้องกันได้
ข้อมูลที่มา
โค้ด PHP:
http://www.doctor.or.th/node/3432