กำลังแสดงผล 1 ถึง 6 จากทั้งหมด 6

หัวข้อ: ที่มาของคำว่า 'ในหลวง'

  1. #1
    เจ้าหน้าที่ประชาสัมพันธ์
    ช่างภาพอิสระ
    สัญลักษณ์ของ ฅนภูค่าว
    วันที่สมัคร
    Feb 2010
    ที่อยู่
    นครโคราช บ้านเกิดกาฬสินธุ์
    กระทู้
    1,206

    ที่มาของคำว่า 'ในหลวง'

    ที่มาของคำว่า 'ในหลวง' จากหนังสือ สาส์นสมเด็จ


    ที่มาของคำว่า 'ในหลวง'

    ในหนังสือ สาส์นสมเด็จ ซึ่งเป็นเอกสารที่ผู้รู้และนักวิชาการทั้งหลายยกย่องถือว่าเป็นคลังแห่งความรู้หลากหลาย บรรจุเรื่องราวต่างๆ ที่น่ารู้ มีทั้งตำนาน ประวัติศาสตร์ โบราณคดี อักษรศาสตร์และศิลปศาสตร์นั้น

    สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ประทานพระอธิบายที่มาของคำว่า 'ในหลวง' ไว้ในเล่ม 12 หน้า 163-167


    ที่มาของคำว่า 'ในหลวง'
    สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ


    เนื่องจากหนังสือเล่มนี้หาอ่านได้ยากสักหน่อย จึงได้ไปค้นคว้าที่หอสมุดแห่งชาติ พบว่าหนังสืออยู่ที่ชั้น 3


    ที่มาของคำว่า 'ในหลวง'

    หอสมุดแห่งชาติ


    ที่มาของคำว่า 'ในหลวง'

    ภาพปกใน หนังสือ สาส์นสมเด็จ เล่ม 12
    (เล่มนี้ยังไม่มีการพิมพ์ซ้ำ)


    ในการคัดลอกเนื้อความ ผมได้จัดย่อหน้าเพิ่ม และเน้นตัวหนาคำสำคัญบางคำ เพื่อให้อ่านง่ายขึ้น
    ขอเชิญอ่านพระอธิบายได้ ณ บัดนี้


    คำว่า "ในหลวง" กับคำ "ในกรม" หมายความว่าอย่างไร


    ตอบคำถามที่ 4 ว่า คำ "ใน" นั้น หมายความตรงข้ามกับคำ "นอก" คำว่า "หลวง" นั้น โดยลำพังคำชั้นเดิมหมายความว่า "ใหญ่โต" ดูเหมือนคำภาษาอังกฤษว่า Great เป็นคุณศัพท์ Adjective สำหรับประกอบกับคำที่เป็นนามศัพท์ ยกตัวอย่างดัง "เขาหลวง" หมายความว่าภูเขาที่ใหญ่กว่าเพื่อน "บางหลวง" หมายความว่าคลองต้นที่ใหญ่ยาวยิ่งกว่าเพื่อน "เมืองหลวง" หมายความว่าเมืองใหญ่ที่เป็นราชธานี "วังหลวง" หมายความว่าวังที่เป็นใหญ่ (อันเป็นที่ประทับของพระเจ้าแผ่นดิน)

    คำ "กรม" นั้น หมายความคนหมู่หนึ่งซึ่งจัดให้มีผู้บังคับบัญชาต่างหาก เช่น "กรมมหาดเล็ก" "กรมช่างสิบหมู่" และ "กรมอาลักษณ์" เป็นต้น คล้ายกับคำ Department หรือ Regiment ในภาษาอังกฤษ แต่ไทยเรียกว่า "กรม" ทั้งฝ่ายทหารและพลเรือน ถึงกระทรวงเสนาบดี แต่โบราณก็เรียกว่า "กรม เช่น "กรมเมือง" "กรมวัง" "กรมคลัง" และ "กรมนา" เพิ่งเรียกว่า "กระทรวง" ในรัชกาลที่ 5

    แต่ที่เอาคำ "หลวง" ประกอบกับคำ "ใน" เป็นนามศัพท์ เรียก "พระเจ้าแผ่นดิน" และเอาคำ "กรม" ประกอบกับคำ "ใน" เป็นนามศัพท์เรียก "เจ้านาย" ซึ่งมียศเป็นเจ้ากรมต่างหาก เคยเห็นแต่ในหนังสือแต่งในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์นี้
    มูลที่เกิดคำ "ในหลวง" และ "ในกรม" มีเงื่อนอยู่ในพงศาวดารพอจะคิดวินิจฉัยได้บ้าง
    จะกล่าวอธิบายคำ "ในหลวง" ก่อนดูเหมือนมูลจะมาแต่วิธีปกครองของไทยตั้งแต่ดึกดำบรรพ์ เอาสกุล Family เป็นหน่วย เรียกว่า "ครัว" อันเป็นที่ทำอาหารมาเรียก ก็พอคิดเห็นได้ คงเป็นเพราะแต่ละสกุลมากบ้างน้อยบ้างเอาเป็นกำหนดยาก แต่สกุล 1 คงต้องมีเรือนครัวไฟหลังหนึ่งสำหรับทำอาหารกินด้วยกัน จึงเอาครัวเป็นหน่วยด้วยประการฉะนี้ ก็การปกครองสกุลหรือครัว พ่อย่อมปกครองเป็นธรรมดา จึงเรียกผู้ปกครองขั้นต้นว่า "พ่อครัว" (คนภายหลังเอาคำพ่อครัวไปเรียกหัวหน้าพนักงานทำอาหาร Cook นั้นเป็นด้วยเข้าใจผิด)

    ต่อมาถึงขั้นที่ 2 อาศัยเหตุที่สกุลต่างๆ อันตั้งบ้านเรือนอยู่ในท้องที่อันเดียวกัน มักเป็นญาติพี่น้องเกี่ยวดองกัน จึงให้พ่อครัวคนใดคนหนึ่งเป็นผู้ปกครองสกุลทั้งหลาย รวมกันเรียกว่า "พ่อบ้าน"

    ต่อมาอีกขั้น 1 หลายบ้านเช่นนั้นรวมกันเป็น "เมือง" มีกำหนดที่แผ่นดินเป็นอาณาเขตปกครองคั่นต้น (ในเอกสารต้นฉบับสะกดตามที่ให้ไว้ว่า คั่นต้น) เรียกผู้ปกครองว่า "พ่อเมือง" คงเป็นคนเกิดในเมืองนั้นเอง แต่เมืองชั้นนี้เป็นเมืองน้อย ต้องขึ้นต่อเมืองใหญ่ต่อขึ้นไป จึงเรียกกันว่า "เมืองขึ้น"ต่อไปอีกขั้น 1 ถึงเมืองใหญ่ จะเรียกว่า "เมืองออก" หรืออย่างไรไม่ทราบแน่ แต่พระเจ้าแผ่นดินให้มีผู้มาอยู่ปกครอง ผู้ปกครองนั้นเรียกว่า "ขุน" เช่น ขุนสามชนเจ้าเมืองฉอด ได้บังคับบัญชาเหล่าเมืองน้อยที่เป็นเมืองขึ้นอย่างประเทศราชขึ้นต่อเมืองหลวงต่อขึ้นไปก็ถึงเมืองหลวงที่พระเจ้าแผ่นดินปกครอง เดิมเรียกพระเจ้าแผ่นดินว่า "พ่อขุน" เช่น พ่อขุนรามคำแหง

    แต่สังเกตในศิลาจารึกสุโขทัย เรียกพระเจ้าแผ่นดินว่าพ่อขุน เพียงรัชกาลพระเจ้ารามคำแหง รัชกาลต่อมาจารึกเรียกพระเจ้าแผ่นดินว่า "พระญา" หรือคำอื่น หาเรียกว่าพ่อขุนไม่ เหตุใดจึงเลิกใช้คำว่าพ่อขุน ก็ดูเหมือนจะพอคิดได้ ด้วยคำว่า พ่อขุน หมายความว่า "เป็นใหญ่ในสกุล" หรือถ้าว่าอีกอย่างหนึ่งเป็นแต่ไทยด้วยกัน เมื่อขยายราชอาณาเขตออกไปปกครองถึงบ้านเมืองของชนชาติอื่นๆ มีพระเกียรติยศสูงกว่าพ่อขุน น่าสันนิษฐานว่าจะใช้คำ "ขุนหลวง" หมายความเป็นขุนใหญ่กว่าขุนอื่นทุกชาติทุกภาษา
    คือ "ราชาธิราช" ก็เป็นได้

    แต่ไม่พบใช้คำ "ขุนหลวง" ในจารึกสุโขทัย ก็ไม่กล้ายืนยันว่าคำนี้ จะเกิดขึ้นในสมัยสุโขทัย เพราะเหตุนั้นแต่เมื่อถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา คำที่คนพูดกันเรียกพระเจ้าแผ่นดินว่า "ขุนหลวง" ถ้าคำนั้นเกิดขึ้นสมัยสุโขทัย อาจจะเอาใช้ในกรุงศรีอยุธยา ตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เมื่อรวมเมืองเหนือกับเมืองใต้เข้าเป็นอันเดียวกันก็เป็นได้
    แต่อย่างไรก็ตาม ในสมัยกรุงศรีอยุธยา เรียกพระเจ้าแผ่นดินว่า "ขุนหลวง" กันแพร่หลายมาจนตลอดสมัย เรียกพระเจ้าแผ่นดินที่ยังเสวยราชย์อยู่ว่า "ขุนหลวง" เรียกพระเจ้าแผ่นดินที่ล่วงลับไปแล้ว ด้วยเอาคำอื่นประกอบเข้าข้างท้ายให้รู้ว่าองค์ไหน เช่น เรียกว่า "ขุนหลวงเสือ" "ขุนหลวงท้ายสระ" "ขุนหลวงบรมโกศ" "ขุนหลวงหาวัด" และ "ขุนหลวงพระที่นั่งสุริยามรินทร" แม้พระเจ้ากรุงธนบุรีก็เรียกกันว่า "ขุนหลวงตาก" เป็นที่สุด

    คำว่า "ขุนหลวง" นี้เป็นมูลที่ตัดเอาคำ "หลวง" ข้างท้ายไปประกอบ ใช้หมายความว่า เนื่องด้วยพระเจ้าแผ่นดิน เช่นว่า "คนหลวง" "ช้างหลวง" "เรือหลวง" หมายความว่า คน ช้างและเรือ อันเป็นของขุนหลวง แล้วพูดลดคำ "ขุน" ให้คงเหลือเพียง 2 พยางค์โดยสะดวกปาก เลยเกิดคำ "ของหลวง" หมายความสรรพสิ่งบรรดาซึ่งเป็นของพระเจ้าแผ่นดิน แล้วใช้เลยไปโดยไม่สังเกตความ ถึงเรียกพระเจ้าแผ่นดินว่า "ของหลวง"

    คำนี้มีอยู่ในตำรากระบวนเสด็จประพาส ซึ่งพระเจ้ากรุงธนบุรีโปรดให้ประชุมข้าราชการครั้งกรุงศรีอยุธยา 20 คน ประชุมกันแต่งขึ้น (หอพระสมุดฯ พิมพ์ไว้ในหนังสือลัทธิธรรมเนียมต่างๆ ภาคที่ 19) ในตำรานั้นเรียกพระเจ้าแผ่นดินว่า "ของหลวง" เช่นว่า "ปลูกพลับพลารับเสด็จของหลวง" ดังนี้ เห็นจะใช้เรียกกันมาแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาแล้ว


    คำว่า "ในหลวง" ก็อยู่ในคำพวกเดียวกัน เห็นจะมาแต่ "ในวังขุนหลวง" หรือ "ในกิจการของขุนหลวง" แล้วก็เลยเรียกหมายความต่อไปถึงพระองค์พระเจ้าแผ่นดินตามสะดวกปากว่า "ในหลวง" อย่างเดียวกับคำว่า "ของหลวง"
    แต่สังเกตเห็นใน "หนังสือลัทธิธรรมเนียมต่างๆ ภาคที่ 19" ซึ่งกล่าวมาแล้วอย่างหนึ่ง ที่ใช้คำเรียกพระเจ้าแผ่นดินว่า 'ของหลวง" มีแต่ในตำราที่แต่งครั้งกรุงธนบุรี ถึงตำราที่แต่งในรัชกาลที่ 1 กรุงรัตนโกสินทร์ ใช้คำว่า "ในหลวง" ทั้งนั้น หาใช้คำของหลวงไม่ อาจจะเป็นเพราะสั่งให้เลิกใช้คำ "ของหลวง" และใช้คำ "ในหลวง" แทนเมื่อสมัยนั้นก็เป็นได้


    ขอขอบคุณ
    แหล่งอ้างอิง: http://www.thaigoodview.com/node/2826

  2. #2
    แบ่งปันความรู้และประสบการณ์ สัญลักษณ์ของ บ่าวหาร
    วันที่สมัคร
    Aug 2008
    ที่อยู่
    ชัยภูมิ
    กระทู้
    158
    ขอบคุณหลายครับ ได้อาหารสมองแต่เช้าเลยครับ

  3. #3
    ฝ่ายบริหารระดับสูง สัญลักษณ์ของ พล พระยาแล
    วันที่สมัคร
    Mar 2008
    กระทู้
    6,430
    แล้วคำว่า เมียหลวง หมายความว่าอย่างไรครับ

  4. #4
    ดูแลตรวจสอบเนื้อหา สัญลักษณ์ของ ญา ทิวาราช
    วันที่สมัคร
    Oct 2008
    กระทู้
    825
    บล็อก
    17

    บ้านมหาโพสต์ อ้างถึง

    พล พระยาแล

    แล้วคำว่า เมียหลวง หมายความว่าอย่างไรครับ




    พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน จำกัด ความคำว่า “เมียหลวง” ว่า “เมียที่ยกย่องว่าเป็นใหญ่” และให้ คำจัดกัดความของ “เมียน้อย” ว่า “หญิงที่ชายเลี้ยงดูอย่างภรรยา แต่ไม่มีศักดิ์ศรีเท่าเมียหลวง หรือไม่ได้จดทะเบียน”

    จะเห็นได้ว่า ไม่ว่าจะยึดความหมายตามพจนานุกรม หรือ ความเข้าใจตามวัฒนธรรมของคนไทยนั้น เมียหลวงไม่ ได้หมายถึงเมียคนแรกแต่เพียงเท่านั้น แต่หมายถึงเมียที่มีสิทธิ สูงสุด มีศักดิ์สูงสุดสำหรับชายผู้เป็นสามี ส่วนเมียน้อยก็ไม่ได้ หมายถึงเมียคนต่อๆมา แต่เมียน้อยตามความเข้าใจของผู้คน นั้นถือว่าเป็นเมียที่ต่ำกว่า สิทธิต่ำกว่า ศักดิ์ศรีต่ำกว่า ว่าง่ายๆ เมียหลวงคือเป็นทางการ เหมือนกับเราเรียกภาครัฐหรือทางการ ว่า “หลวง” ฉะนั้นเมียน้อยก็หมายถึงเมียที่ไม่เป็นทางการนั่นเอง และจากจารีตตรงนี้จึงกลายมาเป็นกฎหมายในที่สุด เมื่อผสม ผสานกับกฎหมายและวัฒนธรรมตะวันตกแล้ว จึงกลายเป็น ว่าการจดทะเบียนสมรสซ้อนนั้นถือเป็นโมฆะ



    :l-:l-:l-:l-:l-

    --------------------------------------------------------------------------------


    เมียเก็บ คือ อาหารพิเศษ ที่กินเป็นครั้งคราว
    เมียน้อย คือ ผู้หญิงที่ดีที่สุดที่ผู้ชายพบภายหลัง
    เมียแต่ง คือ ผู้หญิงที่ทรงคุณค่า

  5. #5
    ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านมหา
    Mr.Reception
    สัญลักษณ์ของ คนตระการ...
    วันที่สมัคร
    Feb 2008
    กระทู้
    4,209
    ขอบคุณครับ ...ได้ความรู้ทั้งสองอย่างเลย....อิอิ..

    เออ... ละกิ๊กเด้ครับ...มีที่ไปที่มาจั่งไดน่อ

  6. #6
    ดูแลตรวจสอบเนื้อหา สัญลักษณ์ของ ญา ทิวาราช
    วันที่สมัคร
    Oct 2008
    กระทู้
    825
    บล็อก
    17

    บ้านมหาโพสต์ อ้างถึง

    คนตระการ...

    เออ... ละกิ๊กเด้ครับ...มีที่ไปที่มาจั่งไดน่อ



    "กิ๊ก" มันก็คือ "ชู้"แค่คำนิยามออกมาใหม่ แทนคำว่า ชู้ นั้นแหละครับ



    :l-:l-:l-:l-:l-
    ----------------------------------------------------------------------
    พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสว่า

    โทษของการละเมิดศีลข้อที่ ๓ กาเมสุมิจฉาจาร (การทำชู้) ที่บุคคลทำจนคุ้น ฯลฯ ย่อมเป็นเหตุให้เกิดในนรก ฯลฯ
    วิบากของกาเมสุมิจฉาจาร (การทำชู้) อย่างเบาที่สุด ย่อมชักให้ผู้ทำ ซึ่งเป็นมนุษย์กลายเป็นคนถูกจองเวร

    คนที่ประพฤติชั่วลักษณะนี้

    ต้องปีนต้นงิ้ว โดยมีเจ้าหน้าที่ หรือ ยมบาล คอยเอาหอกแหลมแทง บังคับให้ปีนขึ้นไป ได้รับความเจ็บปวดทรมาน มีสุนัข ฟันแหลมคม คอยกัดและไล่ให้ปีนขึ้นไป เมื่อเจ็บปวดทรมาน ทนไม่ได้ หล่นลงมาตกกระทะที่มีน้ำมันร้อนๆ อยู่ข้างล่าง นั่นแล

กฎการส่งข้อความ

  • You may not post new threads
  • You may not post replies
  • You may not post attachments
  • You may not edit your posts
  •