หลักบ้านและศาลอุปคุต

[ฅนภูไท]

หลักบ้านและศาลอุปคุต

ก่อนสิตั้งบ้านตั้งเมือง เพิ่นกะสิพากันปักหลักบ้านหลักเมืองเพื่อให้เป็นศิริมงคลแก่บ้านเมืองที่สิสร้างขึ้น เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวบ้านชาวเมือง ให้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน และเป็นขวัญกำลังใจในการดำเนินชีวิต และการทำมาหากิน เพื่อป้องกันสิ่งอัปมงคลต่างๆ( ผีปอบ ผีแม่หม้าย) บ่ให้มาทำร้ายคนในหมู่บ้านพอตั้งหลักบ้านหลักเมืองเสร็จ ชาวบ้านกะสิพากันตั้งกฏบ้านกฏเมือง อย่างเช่นบ้านผมกะสิมี ห้ามไถนาคราดนาในวันพระ ห้ามฆ่าสัตว์ใหญ่ในเขตบ้าน ห้ามยิงปืนในหมูบ้าน ห้ามสีข้าวในพระ ฯลฯ ถ้าไผเฮ็ดผิดกะต้องมีการปรับการไหม แล้วกะต้องไปแต่งแก้ โดยใช้เฒ่าจ้ำเป็นล่าม

หลักบ้านในหมู่บ้านผม

ส่วนศาลอุปคุตกะสร้างขึ้นเพื่อคุ้มครอง ป้องกัน ภูติผีปิศาจต่าง เพื่อบ่ให้มาทำร้ายคนในหมู่บ้าน สิตั้งอยู่ไกล้ๆกันกับหลักบ้าน คนในหมู่บ้านผมสิให้ความเคารพนับถือ สิไปไสมาไสกะต้องไปครอบอุปคุต หรือต้องการอิหยังกะสิไปบนบาลศาลกล่าว พอสำเร็จจะสิมีการแต่งแก้ กะแล้วแต่คนที่บนว่าบนอิหยัง ส่วนมากกะสิบนเป็นอาหารคาวหวานต่างๆ

พอถึงบุญเดือนสี่หรือบุญผะเหวต กะสิมีการแห่อุปคุตไปรอบหมู่บ้าน จัดขึ้นเป็นประจำทุกๆปี ทุกวันพระเฒ่าจ้ำต้องเอาธูปเทียนดอกไม้มาจุดบูชา

ปล. บางพื้นที่เพิ่นนับถือผีปู่ผีย่ากัน กะสิมีศาลปู่ตา ส่วนบ้านผมบ่ได้นับถือผี กะเลยมีศาลอุปคุต แตกต่างกันไปตามท้องถิ่นต่างๆ อ้ายทิดศรี หรือไผมีข้อมูลกะมาเพิ่มเติมให้แหน่เด้อครับ

[หล่อร้อยเมตร]

ศาลหลักบ้าน กับศาลปู่ตา คือกันบ่ครับ บ้านหล่อมีแต่ดอนปู่ตา

[ศรีสะท้าน]

...เท่าที่ได้ข้อมูล และประสบการณ์มา ปู่ตา เป็นการนับถือผีบรรพบุรุษที่เคยมีส่วน หรือเคยสร้างบ้านแปลงเมืองมาแต่อดีต ส่วนมากเพิ่นสิอัญเชิญมาแต่ทางฝั่งลาว มีฐานะเป็น เจ้า หรือขุนนางผู้มีบรรดาศักดิ์ เว้าง่ายๆ คือเป็นผู้มีอิทธิพลต่อวิถีชีวิต และจิตวิญญาณ ของชุมชนนั้นๆ มักสิคำนำหน้าว่า ท้าว จั่งบ้านผู้ข้า แต่ก่อนที่นับถือ ปู่ตาเพิ่นชื่อ ท้าวคำปึง แต่เพิ่นฮ้าย เข็ดขวงหลาย ปลาในหนองโบราณประจำหมู่บ้าน(หนองอีเฒ่า)ไผต้องกะบ่อได้ มักมีอันเป็นไป เพิ่นเลยเอาพ่อใหญ่จารย์เขียว(หมอธรรม)มาแก้ แต่ปู่ตาบ่อยอม เลยไล่หนี เลยได้ตั้งบือบ้านบือเมืองขึ้นเป็นหลักบ้านมาเท่าซูมื้อนี้ การเซ่นสรวงบวงพลีปู่ตามักสิมีเหล้าไหไก่โต หัวหมู ฯ

[บักเซียงเหมี่ยง]

บ้านผมกะนับถือหลักบ้านคือกันคับ